نور در معماری سنتی و مدرن
بخشی از مطالب:
نور به عنوان عنصری مهم در معماری ساختمانهای کوچک و بزرگ همیشه یکی از
عوامل تاثیر گذار بر معماری و عمران ساختمانها و حتی شهر داشته است.
در معماری سنتی ایرانی، معماری معاصر، معماری مدرن و بسیاری از سبک های
معماری که فراروی بشر قرار گرفته همواره عنصر نور به عنوان عامل اصلی در
کنار ویژگی های دیگر بنا قرار گرفته و حتی در دوران رنسانس و پس از آن نیز
در بناهای مهمی همچون کلیسای شارتر سبک گوتیک پیشرفته ی اروپا نیز نور
بعنوان تنها عامل مهم توصیف کننده بنا معرفی گردیده است.
مقدمه
زیبایی که به چشم میآید از پرتو نور و روشنایی است وگرنه در تاریکی،زیبایی
مفهومی ندارد.زیبایی حقیقی با نور معرفت درک میگردد و زیبایی ظاهری با
عزیزترین حسن ما که بینایی است دیده میشود.نور و روشنایی چه ظاهری و چه
عرفانی باعث میشود که زیبایی به چشم آید و رنگ و سایر زیبائیهای شیء
جلوه کند.بنابراین بحث نور و پرداختن به آن میتواند در مباحث
زیباییشناسی و هنر جایگاه ویژهای داشته باشد.از جمله علوم و هنرهایی که
میتوان به نقش نور در آن اشاره داشت،هنر معماری است که بحث مفصلی را در
زمینه روند بهرهگیری از نور طبیعی به خود اختصاص میدهد.ابزار و وسایل
روشنایی نیز به عنوان عواملی که تأمینکنندهء نور مصنوعی هستند،مطرح
میباشند.نگارگری ایران نیز به عنوان«اسناد منقوش»در شناسایی عناصر نورگیری
در معماری و همچنین ابزار و وسایل روشنایی نقش بسزاتیی دارد و چه بسا در
نگارگری ایران نمونههایی بسیار بدیع و منحصربهفرد از این وسایل وجوددارد
که در حال حاضر اثری از آنها موجود نیست و تنها در مینیاتورها میتوان
سراغ آنها را گرفت و ما با رجوع به این منبع مهم میتوانیم با این
نمونهها آشنا شویم.
نور در معماری سنتی ایران
نور جدا از نقشی که در جهت روشناییبخشیدن به داخل ساختمان به عهده دارد
در ارتباط با تزئینات معماری اسلامی نیز حائز اهمیت است.چون تزئین در
معماری ایران در تمام ادوار صرفنظر از دقت و ظرفت آن،نمودار روشنی و شادی
نیز میباشد.هنرمند اسلامی در تزئینات بنا از عناصری استفاده میکند تا
بتواند به هدف نورپردازی خود جامه عمل بپوشاند،از جمله استفاده از مقرنس که
گونهای جلب و پخش نور به درجات دقیق و باریک است.
حتی استفاده از رنگهای ویژه در امر روشنایی بنا مؤثر است و با توازن و
هماهنگی رنگهاست که به نقش و جایگاه آن در روشنایی و شفافیت بنا پی
میبریم.بعضی از نویسندگان با بررسی منشاء و نقش نور در معماری اسلامی،نور
را نمادی عرفانی میدانند و معتقدند معمار مسلمان میکوشد هرمادهای را که
به کار میگیرد و شکل میدهد،لرزش و ارتعاش نور در آن اثر بگذارد.به علاوه
نور دیگر عوامل تزئینی را نیز بهتر مینمایاند و به طرحها حیات و جان
میبخشد.فاکتورهای معماری در بناهای اسلامی شکل یافته با بازی نور و
سایه،انعکاس و انکسار در آنها بوجود میآید.از جمله استفاده از کف و
دیوارهای صیقلی برای جذب و بازتاب نور،استفاده از مقرنس برای گرفتن،
شکستنو پخش نور،گنبدهایی که بر حسب ساعات مختلف روز و شدت و ضعف نورچرخان
به نظر میآیند،سردردهایی که نور خورشید از تزئینات گچی آنها میگذرد و به
آنها شکل میدهد، حتی آینهها و کاشیهای درخشان و براق،چوبهای مذهّب و
مرمرهای صیقلی که همگی میدرخشند.
